روستاي شاه شهيدان/ عكس : مازيار سيد نژاد
مراسم علم واچيني در شاه شهيدان / عكس : كتاب گيلان
مراسم علم واچيني در شاه شهيدان / عكس : كتاب گيلان
مراسم علم واچيني در شاه شهيدان / عكس : كتاب گيلان
مراسم علم واچيني :
"علم بندي" به معني بستن و آماده كردن علم براي مراسم سوگواري ماه محرم ، و " علم واچيني " به معني باز كردن آن در پايان اين مراسم است. تقريبا در تمام گيلان علم بندي حداكثر تا هفتم محرم انجام مي شود و معمولا پس از سوم شهادت امام علمها را باز ميكنند و به اصطلاح علم واچيني دارند. چنانكه پيداست اين رسم در روزهاي معيني از ماه محرم انجام مي شود. " (1)
اما علم واچيني در مناطق كوهستاني گيلان (به خصوص شرق گيلان) كه از دير باز معمول بوده به گونه اي ديگر و در زمان ديگري مرسوم است. علم واچيني كوهستان در گيلان مختص به ماه محرم نيست بلكه در تابستان و پس از برداشت محصول در يك روز جمعه برگزار مي شود و در اين مراسم نيز طبق معمول علم واچيني ، « بستن و باز كردن علم و گرداندن آن به دور بقعه و مزاري متبرك و نذر و نياز و سينه زني معمول ]است [. علم واچيني در تعداي از روستاها و آباديهاي كوهستان شرقي گيلان از جمله در سيد سرا ، ميكال ، كوپس ، سياكو ، كاكرور ، تارش ، متلاكوه و نيز در شاه شيدان ( شاه شهيدان ) برگزار مي شد. » (1)
به گزارش خبرگزاري مهر، در اين مراسم، علمي كه بر روي آن72 تكه پارچه به رنگ‌هاي قرمز، مشكي و سبز به عنوان نماد: خون، عزا و سادات نصب شده است. پس از اداي نماز ظهر و عصر، سه دور گرد امامزادگان گردانده مي‌شود و طي آن در سوگ سالار شهيدان و 72 تن از يارانش مراسم عزاداري برگزار مي‌شود. (2)
«از چگونگي برگزاري اين مراسم در ادوار كهن اطلاعي نداريم اما عناصر موجود در آن ، از جمله زمان برگزاري و ارتباط آن با برداشت محصول و برگزاري بازار و صورت جشن گونه و نيز بعد مذهبي آن چنين مي نمايد كه بايد پيشينه اي به قدمت زندگي كشاورزي داشته باشد و بن مايه ي آن مراسم نيايش و جشن شكرگزاري براي برداشت محصول بوده باشد. چراكه در همه ي فرهنگها برداشت محصول با گونه اي نيايش شكرگزاري توام بوده و طبيعي است كه در هر دوره اين نيايش به آيين همان روزگار و به تناسب شرايط و مقتضيات زمان و مكان انجام مي گرفته است. از اين رو اين جشن هم نشان باورهاي كهن و هم رنگ و بوي معتقدات و بازتاب شرايط فرهنگي و اجتماعي و اقتصادي روز را در خود دارد و در آن رسمها و آداب مبتني بر باورهاي كهن با تغيير مباني عقيدتي در دوره اسلامي ، قالبي تازه گرفته و تداوم يافته است. در برخي روستاهاي جلگه اي و نزديك به شهرها ، اين مراسم در سالهاي اخير در فرآيند تحول خود ، در علم بندي و علم واچيني روزهاي محرم تحليل رفته است. از اين رو شايد آن علم بندي و علم واچيني ها نيز به نوبه ي خود ( در منطقه گيلان ) چنين فرآيندي داشته اند.» (1)
براي ديدن مراسم علم واچيني امسال بايد به روستاي شاه شهيدان برويد كه بهترين راه دسترسي به آن از طريق سياهكل و پس از طي اسپيلي ، ديلمان و آسيابر به شاه شهيدان خواهيد رسيد.
منابع :
(1) محمد مير شكرايي – كتاب گيلان – جلد سوم – صفحات 4635 تا 465 – انتشارات گروه پژوهشگران ايران – چاپ سوم – تابستان 1384
(2) http://www.ettelaat.com/new/index.asp?fname=2008\\08\\08-11\\12-48-03.htm
